Bron: ND
Beeld: Lieuwe Siebe de Jong
Er gaat nogal wat mis met de taxi's die kinderen van het speciaal onderwijs elke dag naar school en weer naar huis brengen: kinderen zitten te lang in het busje, raken overprikkeld en komen niet op tijd. In Elspeet namen ouders het heft in eigen hand. Zij brengen samen met vrijwilligers bij toerbeurt de kinderen naar school in Zwolle.
De kinderen komen aanlopen, gooien hun tassen achterin de bus en stappen in. De twee jongens met ADHD zitten elk in een ander busje. Anders werkt het niet, weten de vrijwilligers inmiddels.
Vrijwillig buschauffeur Maja Mulder kijkt met een strenge blik in de achteruitkijkspiegel van haar taxibusje onderweg van school in Zwolle naar huis in Elspeet. ‘Doe eens iets zachter’, zegt ze tegen een leerling achterin. ‘Ik weet niet of ik dat kan’, antwoordt hij. De autobestuurder achter haar toetert: het verkeerslicht staat op groen. ‘Tsja’, zegt Mulder en trekt op. Intussen klinkt het achterin tussen de kinderen: ‘Ik word helemaal leip van jou, joh.’
Alle kinderen hebben recht op passend onderwijs, maar dan moet je nog wel op school zien te komen. Wie ver van een passende school voor speciaal onderwijs woont, kan onder voorwaarden een beroep doen op leerlingenvervoer via de gemeente. Naar schatting 60.000 tot 70.000 leerlingen maken hier gebruik van. Zij worden met een busje of taxi naar school gebracht. Of ze krijgen een vergoeding voor het openbaar vervoer. Soms krijgen ouders die hun kind zelf naar school brengen – wat veel moeite kan kosten – daar een vergoeding voor.
Maar het gaat veel mis. Jaarlijks komen er 1500 leerlingen binnen over het leerlingevervoer bij vereniging LBVSO. Die organisatie komt op voor kinderen en jongeren met een beperking, neurodiversiteit of behoefte aan extra ondersteuning. De meldingen gaan vaak over het taxivervoer, zegt voorzitter Elijah Delsink. Hij is zelf ervaringsdeskundige. Zo werd hij een keer bij de verkeerde school afgezet. ‘Ik zei tegen de chauffeur dat dit niet mijn locatie was, maar kon hem niet overtuigen. Mijn moeder moest toen een Uber bellen.’
Andere leerlingen komen veel te vroeg, te laat of helemaal niet op school aan of ze zitten te lang in de bus – soms meer dan een uur. Chauffeurs kunnen niet tegelijk op de weg en de kinderen letten. Sommige kinderen raken overprikkeld door de lange rit of door onderling gedoe onderweg. De Vereniging voor Doelgroepenvervoer Nederland kijkt intussen hoe met cijfers inzichtelijk gemaakt kan worden hoe het ervoor staat met het doelgroepenvervoer.
Ouders en andere vrijwilligers – in totaal 31 – brengen leerlingen van Elspeet naar scholen voor speciaal onderwijs in Zwolle.
Gemeentes moeten het vervoer aanbesteden, wat zorgt voor een ongezonde financiële prikkel, en wisseling van vervoerders. Een tekort aan chauffeurs en het feit dat alle kinderen rond dezelfde tijd gebracht en gehaald moeten worden, zorgen voor een moeilijke planning. ‘Ministeries, gemeenten en vervoerders blijven naar elkaar wijzen’, ziet Delsink. Volgens zijn collega Shyrene Butteweg is het ook nog zo dat hoe mondiger je als ouders bent, hoe eerder een gemeente bereid is om je te helpen. ‘Dat is niet fair.’
In Elspeet namen ouders daarom het heft in eigen handen. Ze organiseerden zich vijf jaar geleden in stichting leerlingenvervoer Veluwe-IJsselland. Ouders en andere vrijwilligers – in totaal 31 – brengen leerlingen van Elspeet naar scholen voor speciaal onderwijs in Zwolle. Maja Mulder, die als vrijwilliger handwerkles geeft op de basisschool in het dorp, staat eigenlijk alleen de maandagen ingeroosterd, maar rijdt deze week drie dagen. Dat kost haar zo’n vier uur per dag. ‘Ik heb er plezier in.’
'Het gaat toch om je kind'
Het is twintig voor drie en ze is ruim op tijd gearriveerd bij De Twijn speciaal onderwijs om Leander op te halen. Het ene na het andere busje van allerlei vervoerders rijdt het parkeerterrein op. De chauffeurs verzamelen zich bij de ingang van het schoolgebouw. 'Sommigen geven niet echt om de kinderen of kennen ze niet', zegt Mulder hoofdschuddend. 'Dan is het van d'r in en huppetee.'
Maja Mulder (links) is een van de chauffeurs. Het kost haar zo'n vier uur per dag. 'Ik heb er plezier in.’
Leander rent uit school naar het busje van Mulder uit Elspeet. 'Ik wil snel naar huis, dan kan ik op de iPad.' Hij vindt het altijd leuk om de verhalen van de andere kinderen te horen, zegt hij. Samen rijden ze naar de Eliëzerschool voor speciaal onderwijs op gereformeerde grondslag om de andere kinderen op te halen. Gemeente Nunspeet heeft er begrip voor dat ouders kiezen voor deze school vanwege hun levensovertuiging. Er zijn ook kinderen uit Elspeetse reformatorische gezinnen die naar het speciaal onderwijs in Nunspeet gaan, bijvoorbeeld omdat daar een beter aanbod is voor kinderen met hoogbegaafdheid.
Het is een kwartiertje rijden naar de Eliëzerschool. 'Als de brug niet open staat', zegt Mulder. Bij de school staat moeder en chauffeur Mathilde van Norel klaar met het tweede busje vanuit Elspeet. Een van haar kinderen zit hier op school. 'Ik ben superblij dat vrijwilligers de kinderen willen rijden', zegt ze. 'Helaas durven niet alle ouders te rijden. Maar ik vind het mooi om de school en leerkrachten te zien en mee te maken hoe het in het busje gaat. Het gaat toch om je kind.'
De kinderen komen aanlopen, gooien hun tassen achterin de bus en gaan lachend zitten op hun vaste plaats. De twee jongens met ADHD zitten elk in een ander busje. Anders werkt het niet, weten de vrijwilligers inmiddels. Kinderen voor wie de rit met het busje teveel prikkels geeft, worden door hun ouders met de auto naar school gebracht.
Je kind in stapjes loslaten
De stichting is een oplossing in het vervoersprobleem. Een andere, vaak genoemde oplossing is het bevorderen van het zelfstandig reizen van leerlingen met fiets of openbaar vervoer. Dan moet de verkeersveiligheid, bijvoorbeeld rond lastige oversteekplaatsen, wel goed zijn. En het openbaar vervoer aansluiten en toegankelijk zijn. Zelfstandig leren reizen is ook niet voor elk kind een optie, en moet sowieso zorgvuldig gebeuren.
‘Als ouder wil je je kind wel loslaten, maar dat moet in stapjes. Je weet hoe kwetsbaar je kind is’, zegt Joli Luijckx, directeur van Oudervereniging Balans. Een kind kan een terugval hebben waardoor het fietsen niet meer lukt. Bijvoorbeeld omdat oma is overleden en het kind even wat meer veiligheid en ondersteuning nodig heeft. Dan is het heel fijn als je kind weer mee kan met een busje: Maar, zo zegt ook Elijah Delsink van LBVSO: ‘Als je er even geen gebruik van hebt gemaakt, ben je je recht op leerlingenvervoer meestal al kwijt.’
Kinderombudsman Margrite Kalverboer stelde eerder in een oproep aan staatssecretaris Marielle Paul dat het leerlingenvervoer in zijn huidige vorm 'failliet is', en de kinderrechten onder druk staan. Haar pleidooi, en dat van LBVSO en Balans, is om het leerlingenvervoer te zien als onderdeel van het recht op onderwijs.
Beter dichtbij huis
De ouders in Elspeet redden het intussen met hun stichting. Maar een betere oplossing, daar is iedereen het over eens, is: passend onderwijs dichtbij huis. Maar zover is het nog lang niet. Gemeente Nunspeet is blij met het initiatief van de stichting. Dat blijkt ook uit een vergoeding van 10 euro die vrijwilligers sinds dit jaar per rit krijgen en de bekostiging van de twee splinternieuwe busjes.
Mulder stuurt de afslag van de A28 richting Elspeet op. Over drempels en door bochtjes rijdt Mulder langs de huizen van de kinderen. Leanders moeder staat al in de deuropening. Om vier uur parkeert Mulder de bus. Ze is tevreden, iedereen is weer thuis.